Bên dòng Cu Đê

Nơi ghi dấu những mốc son lịch sử

Sông Cu Đê bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn hùng vĩ; uốn lượn quanh co, luồn lách qua giữa những cánh rừng nam Hải Vân - Bạch Mã với hai chi lưu là sông Bắc và sông Nam, khi chảy đến Cầu Sập, thôn Tà Lang, xã Hòa Bắc (huyện Hòa Vang) thì hợp lưu với nhau tạo thành.

Từ đây, sông chảy theo hướng Tây - Đông qua xã Hòa Liên (huyện Hòa Vang) và phường Hòa Hiệp Bắc (quận Liên Chiểu) rồi đổ ra Biển Đông tại cửa biển Nam Ô, cách chân đèo Hải Vân chừng 5km.

Sông Cu Đê được xem như phần đệm giữa vườn quốc gia Bạch Mã (Thành phố Huế) và Khu du lịch Sun World Bà Nà Hills (Đà Nẵng) với khí hậu mát mẻ quanh năm.

Theo nhiều tài liệu ghi lại, Cu Đê là tên cổ của làng Thủy Tú ngày nay nằm gần cửa sông phía tả ngạn. Từ xa xưa, địa danh Cu Đê đã xuất hiện nhiều trong sách sử bởi thế núi hình sông phù hợp với tư duy quân sự của người xưa trong tấn thủ, đã để lại những dấu ấn không thể nào quên.

Địa danh Cu Đê xuất hiện sớm nhất trong sử cũ, từ hơn 550 năm trước, năm 1471 vào “ngày mồng 6 tháng giêng năm ấy, tướng Cang Viễn dưới quyền vua Lê Thánh Tôn đã bắt Bồng Nga Sa viên lại giữ của quan Cu Đê đem nộp (Đại Việt Sử ký toàn thư, Ngô Sĩ Liên, NXB VHTH, trang 660), được xem như trận chiến thắng mở màn tạo đà cuộc nam chinh thắng lợi, để Quảng Nam Thừa Tuyên được thành lập dưới quyền cai quản của Đại Việt ta.

164 năm sau, 1635 “Phúc Anh (em của Chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan, không được truyền ngôi) cấu kết với Chúa Trịnh Đàng Ngoài, làm loạn, đắp lũy Cu Đê bày thủy quân ở cửa biển Đà Nẵng không chịu theo mệnh đã bị Nguyễn Phúc Khê dàn trận ở Cu Đê bắt giết đi để trừ hậu họa”. (Phủ Biên tạp lục, Lê Quý Đôn, NXB KHXH trang 48). Năm 1775, Chúa Trịnh Đàng Ngoài tiến chiếm Phú Xuân (Thuận Hóa), Chúa Nguyễn Phúc Thuần và Hoàng Tôn Dương lui vào Cu Đê lập kế chống giữ.

Dòng sông này không những ghi dấu những mốc son lịch sử từ đời xưa mà ở ven sông Cu Đê còn có các địa danh chứng tích một thời như cầu Thủy Tú, cồn Đình, cồn Dâu, hầm Vàng, đá Bà, núi Cấm...

Các công trình kiến trúc cổ khá phong phú về loại hình và có giá trị lịch sử, khoa học và nghệ thuật như tháp Chăm (Xuân Dương), giếng vuông (Nam Ô)… mang những nét rêu phong, cổ kính, được xây dựng vào các thế kỷ XVIII - XIX.

“Đánh thức” dòng Cu Đê

Từ Tây Bắc thành phố, theo hạ lưu sông con ở phường Hòa Hiệp Bắc ngược dòng lên thượng nguồn, điểm đến đầu tiên chính là khu nhà rường truyền thống nằm ở thôn Phò Nam (gần trụ sở của UBND xã Hòa Bắc). Để đến đây, có thể đi đường bộ hoặc từ Nam Ô dọc theo đường sông là thấy được ngôi nhà truyền thống này. Điểm dừng chân thứ 2 là Khe Trí, thuộc thôn Nam Mỹ với diện tích rộng lớn lên tới 4000m2.

Điểm đến thứ ba là ngôi nhà Gươl của dân tộc Cơ tu nằm ở thôn Tà Lang. Khi tham quan dòng sông, du khách có thể khám phá các danh lam thắng cảnh, di tích lịch sử, đền chùa miếu mạo dọc hai bên dòng sông hoặc tham gia vào các hoạt động du lịch sinh thái cộng đồng với cư dân địa phương và trải nghiệm ẩm thực đặc sắc.

Trong những buổi chiều hè yên ả, những thôn làng xanh mướt dọc đôi bờ dòng sông Cu Đê hiền hòa như thỏi nam châm hút khách từ thành phố về với thiên nhiên. Từng đoàn khách men theo con đường nhựa nhỏ từ cầu Nam Ô ngược dòng Cu Đê tìm về Hòa Bắc.

Theo đường đồi, dòng sông mở ra trước mắt du khách khung cảnh thanh bình, êm đẹp như ký ức quê xa một thuở. Men đôi bờ, những lưới vó chen lẫn ao nuôi tôm cá. Xa xa khói đốt đồng lan theo gió khiến du khách như lạc vào miền quê đầy hoài niệm của những ngày còn thơ.

Hay khi mùa xuân đến, sông Cu Đê lại mang không khí rộn ràng của Giải đua thuyền trên sông Cu Đê. Đây không chỉ là một cuộc thi thể thao mà còn là dịp để tôn vinh bản sắc văn hóa truyền thống của người dân làng chài Nam Ô, Hòa Hiệp, là lễ hội không thể thiếu, cầu mong quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, và cuộc sống đủ đầy cho bà con vùng sông nước, biển cả.

Dòng sông Cu Đê được đánh giá có rất nhiều tiềm năng phát triển du lịch đường thủy nội địa nhờ có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, còn giữ được nét hoang sơ, gắn với nhiều yếu tố văn hóa, lịch sử.

Theo Đề án phát triển du lịch đường thủy nội địa thành phố giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 được phê duyệt xác định phát triển du lịch đường thủy nội địa trên địa bàn quận Liên Chiểu trong giai đoạn 2024-2030, cụ thể với tuyến du lịch sông Cu Đê - sông Trường Định.

Tuyến này được định hướng phát triển thuộc không gian du lịch sinh thái phía Tây của thành phố với khu vực Làng Vân, Khe Răm và hồ chứa nước kết hợp dịch vụ du lịch (khu vực nam sông Bắc), kết nối theo sông Cu Đê và các điểm du lịch dọc sông và hòn Chảo. Tập trung phát triển du lịch đường thủy nội địa, định hướng mạng lưới vùng hoạt động thể thao, giải trí dưới nước tại các sông, hồ chứa nước.

Về phát triển tuyến du lịch đường thủy, sẽ phát triển khai thác các tuyến du lịch sông Cu Đê đi vịnh Đà Nẵng - hòn Chảo - bán đảo Sơn Trà và phát triển khai thác tuyến du lịch đường thủy trên sông Cu Đê kết nối huyện Hòa Vang, gắn với điểm đến sinh thái, nông nghiệp, nông thôn.

Với những giá trị văn hoá lịch sử, điểm đến hấp dẫn đầy thơ mộng, Cu Đê sẽ sớm được “đánh thức”, phát triển các tuyến du lịch đường thủy nội địa, hình thành các sản phẩm du lịch mới, hấp dẫn, góp phần vào bức tranh phát triển của cả khu vực Tây Bắc thành phố Đà Nẵng.

HOÀNG PHAN – THANH NGUYÊN